Onderzoek naar knooppunten in provincie Utrecht

Ook politiek gezien zijn hubs en knooppunten relevant. Daarom heeft provincie Utrecht beleid opgesteld, dat de komende vijf jaar met nieuwe energie wordt voorgezet in het Beleidskader Ruimtelijke Planning (het BRP) én binnen het programma Publieke Mobiliteit. Er is behoefte aan een structurele aanpak, waarbij niet alleen de meest urgente knooppunten worden geanalyseerd en waar nodig verbeterd, maar waarbij het brede netwerk de aandacht krijgt. Een voorbeeld zijn de NS-stations in de provincie – die bijna allemaal een fietsenstalling hebben en waar je terecht kan voor een ov-fiets. Bijna allemaal, maar dus nog niet alle. Door systematisch dit soort lacunes in beeld te brengen kunnen gerichte verbeteringen gerealiseerd worden. 

Nog geen volledig beeld 

Voor het onderzoek zijn op locatie enquêtes uitgevoerd, maar reizigers konden ook een QR-code scannen en online hun ervaringen delen. De provincie heeft 65 bus- en treinstations aangewezen in het uitvoeringsprogramma. Elk jaar ongeveer 20 van deze stations onderzocht, zodat de stations eens in de drie jaar aan bod komen. Dat biedt een goed referentiekader en inzicht in vorderingen. Bij een jaarlijkse meting zouden de effecten van maatregelen waarschijnlijk nog niet goed zichtbaar zijn. Daarnaast houdt de keuze voor 20 stations per jaar het onderzoek behapbaar. De eerste meting dient ook gezien te worden als ‘nulmeting’, om na drie jaar een tweede meting te kunnen doen. 

Moventem en de provincie beschikken dus nog niet over een volledig beeld van de situatie op alle stations. Prorail en NS hebben weliswaar de reizigersmonitor, maar die betreft alleen de treinstations én is niet altijd beschikbaar voor alle doeleinden. Het onderzoek van Moventem maakt een onderscheid tussen diverse aspecten, zoals zekerheid, functionaliteit, comfort en sfeer. De onderzoeksresultaten zijn in het rapport visueel weergegeven om snel inzicht te bieden in wáár inspanningen nut kunnen hebben. 

De zekerheid van voorzieningen is vaak wel op orde, met enkele eenvoudig aan te pakken uitzonderingen. Het onderzoek toont echter dat dat er nog verbetering nodig is op de aspecten: sfeer en functionaliteit. De basis is goed op orde, maar er zijn nog kansen om de situatie op ov-knooppunten naar een nog hoger plan te tillen. 

Het onderzoek van Moventem probeert aan te sluiten bij andere onderzoeken – een 7 in de NS-belevingsmonitor zou overeen moeten komen met een 7 in dit onderzoek – maar in de praktijk is dit lastig te realiseren. 

Klantwenspiramide 

Het onderzoek maakt gebruik van de welbekende klantwenspiramide. Daarbij maakt Moventem onderscheid tussen de ‘satisfyers’ en de ‘dissatisfyers’. De tevredenheid is gemeten op twee assen: tevredenheid en belang (van specifieke factoren). Elementen die laag scoren op tevredenheid, maar een grote impact hebben, krijgen de hoogste prioriteit toegewezen. 

Praktijkvoorbeelden 

De twee bushaltes aan weerszijden van de snelweg bij Vianen hebben zich ontwikkeld tot een soort knooppunt. Daarom is er in het verleden al fors geïnvesteerd in bredere en verhoogde voetpaden, maar reizigers voelden zich nog steeds onveilig. Op knooppunt Vianen Busstation is daarom onder het viaduct betere verlichting aangebracht in de vorm van een ‘lichtkunstwerk’. De verlichting ‘loopt’ onder het viaduct mee’ met de reiziger die van bus naar fiets wandelt. 

Beleving 

Kleine verbeteringen in sfeer en beleving kunnen een groot verschil maken in hoe aantrekkelijk een knooppunt wordt ervaren. Dit is een cruciaal element voor reizigers. Daarom wordt nu ook actief de reiziger betrokken om handelingsperspectieven te ontwikkelen.

Een ander relevant aspect is het veiligheidsgevoel, met name bij vrouwelijke reizigers. Uit eerder onderzoek van Radar blijkt dat vrouwen zich vaak onveilig voelen op knooppunten, en dit onderzoek bevestigt die bevinding. Hier wordt actief naar oplossingen gezocht.