Betrek lokale gemeenschap

We verliezen al snel de meest voor de hand liggende kwaliteiten, ideeën en maatregelen uit het oog en betrekken de omgeving van het knooppunt te weinig.  Dat is de belangrijkste boodschap van de publicatie ‘Succesvolle multimodale en multifunctionele knooppunten’ die het KpVV eind dit jaar uitgeeft. De zes belangrijkste tips:

Tip 1: Houd het simpel
Heb een stip op de horizon waar je gestaag naartoe werkt, weet wat je wil en zet vervolgens steeds behapbare stappen. Met kleine investeringen kan je veel bereiken. En let er op dat het knooppunt het visitekaartje blijft, ook na de investeringen. Zorg ervoor dat noodzakelijke voorzieningen op het knooppunt aanwezig zijn. Liever kleinschalige (actuele) reisinformatie en wegwijzers die helpen in de ketenreis dan één groot DRIS-paneel. Liever een simpele overdekte wachtruimte dan een design-overkapping waaronder je nat wordt en in de wind staat.

Door de jaren heen zijn in het stationsgebied van het Limburgse Reuver en in het centrum eromheen steeds initiatieven genomen en investeringen gedaan waardoor ze geleidelijk één geheel zijn geworden. Bij de recente opening van de nieuwe snelweg rond Reuver is de oude Rijksweg door het centrum en langs station ingericht als 30-kilometerzone, samen met alle andere wegen. Het hele gebied is voetganger- en fietsvriendelijk. Ondanks de kleine schaal – ruim 6.000 inwoners, een klein centrum en een eenvoudig station – is het een perfect voorbeeld van wat zo mooi heet synergie tussen ruimte en mobiliteit.

Tip 2: Benut elk knooppunt
Wees je er bewust van dat knooppunten op álle schaalniveaus meerwaarde en potentie hebben; van grote en internationale Intercitystations tot kleine trein- en busstations in een visgraatmodel, van hov-busstations tot P+R’s aan de rand van de stad. Vergroot de toegevoegde waarde voor (keten)mobiliteit en bereikbaarheid en in het bijzonder de kwaliteit van het ov-netwerk. Het knooppunt wint aan belang door het strekken en aldus versnellen van ov-verbindingen. Daardoor krijg je langere loop- en fietsafstanden en meer lokaal kleinschalig vervoer dat moet aansluiten op het verbindend ov. Bepaal waar je investeert en waar je extra aandacht besteedt aan beheer en onderhoud.

Tip 3: Houd het compact
Vanzelfsprekend zijn trein- en busstations in de eerste plaats bedoeld om soepel en snel in- en over te stappen. Houd elk trein- en busstation daarom compact zodat ze gemakkelijk en logisch zijn in het gebruik. Besteed aandacht aan de looproutes op het knooppunt naar ov, fiets, parkeren en K+R. Een compact ontwerp biedt overzicht en draagt bij aan het gevoel van veiligheid.

Station Ommen is een goed voorbeeld van een compact station dat veel reizigersstromen kan verwerken, terwijl de loopafstanden tussen de modaliteiten klein zijn. Het knooppunt is compact, maar niet te krap. Je vindt er intuïtief je weg. Voor incidentele reizigers zoals recreanten zijn goede wegwijzers en kaarten aanwezig. Mocht dat niet genoeg zijn, dan is er het eetcafé in het stationsgebouw dat meestal open is. De uitbater is bekend in de omgeving en behulpzaam.

Tip 4: Integreer in de omgeving
Knooppunten functioneren het beste als ze één geheel vormen met hun omgeving, als ze een prettige verblijflocatie zijn, meer gebruiksfuncties kennen dan overstappen alleen én gemakkelijk bereikbaar zijn voor iedereen in de nabije omgeving. Goede voorbeelden zijn de stationsgebieden van Reuver, Dronten en Hilversum.

Een paar praktische tips. Maak het (bus)station herkenbaar voor de omgeving door het stationsplein als voetganger- en fietsvriendelijke ontvangstruimte in te richten. Maak herkenbare en logische routes van en naar belangrijke bestemmingen in de omgeving voor voetgangers en fietsers. Ondersteun dit door bewegwijzering en logisch geplaatste plattegronden.

Tip 5: Benut lokale ideeën
Kijk rond op het trein- en busstation en benut ideeën en initiatieven van ondernemers, instellingen en bewonersverenigingen in de omgeving. Zij zijn een logisch onderdeel van het knooppuntgebied. Vaak worden zij hooguit voor het draagvlak betrokken in het proces. Laat hen het knooppunt ook gebruiken.

Ondernemerschap en betrokkenheid uit de omgeving bieden sociale veiligheid, de mogelijkheid voor schone toiletten, een snel ontbijt en een lunch-to-go. De VVV en de horeca kunnen info geven over de omgeving, een prettige wachtplaats bieden en een plek om even te werken of af te spreken.

Zorg voor reuring en aantrekkelijke bestemmingen op en rond knooppunten. Ontwerp en vernieuw een knooppunt samen met de mensen en ondernemers rondom het knooppunt. Houd rekening met de lokale belangen. Ondernemers zijn gebaat bij een combinatie van ov-klanten en klanten uit de omgeving.

Het nieuwe hov-busstation van Gieten ligt aan de rand van het dorp aan een kruising van twee hoofdwegen. Zowel snel en gemakkelijk overstappen tussen Qliners als aangenaam en veilig wachten waren speerpunten. Dat is gerealiseerd door een goede overkapping en een kiosk van een lokale ondernemer op het busperron. Deze ondernemer trekt zowel busklanten als klanten uit het dorp. Hij houdt bovendien het perron schoon.

Op Carpoolplaats Apeldoorn-Zuid staat op werkdagen de MobiBus. Een ondernemer die in een bus een werkplek, wachtruimte, toilet, vergaderruimte en kiosk verenigt. Hij houdt een oogje in het zeil, is aanspreekpunt en maakt de plek sociaal veiliger. De voorziening wordt zeer gewaardeerd. Zo’n bus kan op vrijwel elk knooppunt staan.

Rondom station Culemborg vind je ondernemers en kunstenaars in de CultuurFabriek, een oude fabriek naast het station. Maar je vindt er ook een groot netwerk van zzp’ers en georganiseerde bewoners uit de naastgelegen ecowijk. Zij werken samen met de gemeente om het stationsgebied aantrekkelijk te maken. Zo beheren de bewoners het groen rondom het station.

Tip 6: Werk pragmatisch samen
Zorg ervoor dat één van de verantwoordelijke partijen coördinator is van de afspraken die zijn gemaakt over een knooppunt. Essentieel is dat het kwaliteitsbeeld en de benodigde acties zijn vastgelegd (bijvoorbeeld in een convenant), dat iedereen elkaar op gebreken aanspreekt en ideeën deelt. Gewoon even bellen of mailen. De bestuurders van de betrokken organisaties committeren zich aan deze aanpak.

De Stadsregio Amsterdam zorgt er met ‘knooppuntmanagement’ voor dat zowel de lokale als landelijke partijen gezamenlijk het beheer uitvoeren en verbeteringen in gang zetten. De stadsregio ondersteunt ook de gemeenten. En de bestuurders van alle partijen committeren zich aan de afspraken. De samenwerking bestaat uit een convenant en een coördinator die de voortgang van de acties bewaakt. Beheerders en bestuurders spreken elkaar aan en knooppunten worden tenminste jaarlijks geschouwd. Deze aanpak functioneert al op de stations Hoofddorp, Nieuw-Vennep en Duivendrecht.

Aan de slag
De hiervoor beschreven tips en voorbeelden zijn als het goed is herkenbaar en uitvoerbaar. Provincies, gemeentes, vervoerbedrijven: neem de KpVV-publicatie in de hand, betrek de lokale gemeenschap in de directe omgeving en zie wat je kunt doen voor de doelgroepen van je knooppunten. Samen, stap voor stap en pragmatisch worden trein- en busstations succesvoller voor de reizigers en voor de mensen en organisaties op en rondom een knooppunt. Doe wat je zelf kunt doen en spreek elkaar aan. Ieder knooppunt verdient een toegewijd team.

Sebastiaan van Kooij en Eduard Röntgen zijn adviseur bij inno-V
Marcel Sloot is projectmanager OV bij KpVV