Miljard reizigerskilometers verdampt

Dankzij de vasthoudendheid van kennisplatform CROW-KpVV zijn er na enkele jaren van afwezigheid weer landelijke cijfers over de prestaties van bus, tram, metro en ferry. Ze staan in de Factsheet vervoeromvang regionaal ov 2014 en 2015. De vervoeromvang per ov-autoriteit – op te tellen tot een landelijk cijfer – is gebaseerd op de kilometers die reizigers hebben afgelegd met hun OV-chipkaart. Het aantal reizigerskilometers is een nauwkeuriger eenheid om prestaties te meten dan het aantal ritten of reizigers. Enige onzekerheid in de nieuwe cijfers is de geschatte ophoging voor papieren kaartjes en verkeerde in- en uitchecks.

Het leveren van reizigerskilometers aan ov-autoriteiten heeft enkele jaren gekost omdat vervoerders ‘hun’ data vanwege concurrentie niet altijd wilden delen, die data niet bij elkaar waren op te tellen (kwestie van definities) en door discussies over privacy.

Regionale kaartjes
De nieuwe vervoeromvang op basis van de OV-chipkaart is 5,2 miljard reizigerskilometers in 2014 en 5,4 miljard in 2015. Dat is lager dan verwacht. De officiële cijfers van Wroov-onderzoek op basis van kaartverkoop waren 6,4 miljard in 2008, oplopend tot 7,0 miljard in 2011. CROW vindt de laatste jaarcijfers minder betrouwbaar omdat reizigers toen steeds meer regionale kaartjes kochten en OV-chipkaarten gebruikten.

Dit alles betekent dat tussen 2008/2011 en 2015 minimaal 1 miljard en maximaal 1,6 miljard reizigerskilometers zijn kwijtgeraakt. Dat is een verlies van 16 tot 23 procent.
Je mag de twee meetmethodes – Wroov en OV-chipkaart – niet met elkaar vergelijken, stelt CROW. Maar het verschil moet toch ergens vandaan komen. Als je de Wroov-cijfers uit 2008 naast de OV-chipkaartcijfers uit 2015 legt, zie je dat alle ov-autoriteiten met Wroov te hoog zaten, vooral de provincies Overijssel (55 procent), Gelderland en Limburg (allebei 35 procent). Bij de twee metropoolregio’s is het verschil het kleinst.

Geflatteerd
Grofweg zijn er drie mogelijkheden. Eén: de nieuwe OV-chipkaartcijfers kloppen en de oude Wroov-cijfers niet. Dan heeft de ov-sector zichzelf, de politiek en de belastingbetaler jarenlang voor de gek gehouden met geflatteerde vervoercijfers. Twee: Wroov klopt en de OV-chipkaart niet. Dat is onwaarschijnlijk, omdat de OV-chipkaart met brondata (in- en uitchecks) werkt en Wroov met indirecte data (enquêtes onder reizigers). Of drie: beide meetmethodes kloppen. Dan is er 1 tot 1,6 miljard reizigerskilometer verdampt.

Strategisch uitchecken
René Borsje, projectleider bij de provincie Flevoland en monitoringsdeskundige voor OV Oost (Flevoland, Gelderland en Overijssel): “Wroov rekende met een aantal reizigerskilometers per abonnement. Dat was aan de optimistische kant. Nu reizen mensen op saldo: ze betalen voor elke kilometer en reizen dus soms ook minder. Aan de andere kant zie je reizigers strategisch uitchecken, vaak ver voor de uitstaphalte. Die kilometers mis je ook.”
Ook CROW noemt calculerend gedrag en kortere ritten van reizigers als mogelijke oorzaken van minder kilometers. Het blijft gissen. Ingewikkeldheid van de OV-chipkaart, opkomst van de fiets en stijgende tarieven kunnen net zo goed meespelen.

Marktaandeel gedaald
Nu de vervoeromvang geen 6,4 miljard maar 5,4 miljard reizigerskilometer blijkt te bedragen, moeten ook afgeleide cijfers worden bijgesteld. Het marktaandeel van het regionaal ov in de totale mobiliteit (ook auto, fiets en trein) zakt van 3,25 procent in 2008 naar 2,75 procent in 2015. Als de totale uitstoot CO2 van de ov-vloot bijvoorbeeld 100 gram per reizigerskilometer was, dan stijgt dat naar 119 gram. En de ruwweg één miljard euro overheidssubsidie per jaar moet worden uitgesmeerd over minder reizigerskilometers. Die subsidie stijgt van 15,5 naar 18,5 cent per reizigerskilometer. Volgens CROW markeren de landelijke vervoercijfers van 2014 en 2015 het begin van een nieuwe trendreeks. Anders gezegd: uithuilen en opnieuw beginnen.

Reizigerskilometers NS
Net nu CROW weer landelijke cijfers over 2014 en 2015 heeft van het regionaal ov, is NS in de jaarverslagen over 2014 en 2015 gestopt met het publiceren van het aantal reizigerskilometers. “Die gegevens zijn niet goed vergelijkbaar met andere cijfers in ons jaarverslag. Wel noemen we het aantal reizigerskilometers in het persbericht bij het jaarverslag.”

Zie ook de reacties op het bericht Eerste landelijke cijfers: 5 procent groei