Ov mist de 'koning van het eilandenrijk'

Dat concludeert een commissie van vijf experts, bij elkaar gebracht door Railforum en consultancyorganisatie APPM. De groep, bestaande uit Wijnand Veeneman (TU Delft), Piet Geurts (ex-NS), Jeroen Groenendijk (HTM), Bas Bakker (NS) en Menno Olman (Berenschot) keek naar de aansturing van de ov-markt in Nederland.

Lees ook de notitie: Kwaliteitsgerichte besturing van ov- en spoormarkt

Hoewel de groep, net als Van der Vlist en Van den Berg, concludeert dat het over het algemeen best goed gaat met de ov-markt in Nederland, zijn er tekortkomingen. Met name de slagkracht in de sector om echte vernieuwingen door te voeren ontbreekt. De experts roepen onder meer op tot meer transparantie, een betere rolverdeling en kleine structuurwijzigingen, zoals beter overleg, meer integrale mobiliteits- of bereikbaarheidsconcessies en een gezamenlijke aanpak van de bereikbaarheid van de Randstad.

Veeneman vindt wel dat er ook punten zijn om te koesteren. “We noemen het marktwerking, maar eigenlijk hebben we het over outputsturing. Aanbesteden is een secundair principe. Waar het echt om draait is het gesprek voeren tussen overheid en vervoerder over zaken die ertoe doen. Dat is waardevol.”

Rolverdeling
Wel ziet Veeneman de nodige verbeterpunten. Zo is het ov te versnipperd, ontbreekt het aan innovatiekracht (dat moet vooral van buiten komen) en aan eigenaarschap. De ‘koning van het eilandenrijk’ ontbreekt. Ook de rolverdeling tussen overheden en marktpartijen is soms niet helder genoeg.

Bart Schmeink van Connexxion vindt het te makkelijk om stil te staan bij de relatieve successen in het ov: “Het aandeel van het ov is bedroevend laag.” HTM-collega Jaap Bierman voegt daaraan toe: “Zelfs als je de fiets als correctie meeneemt, blijft het laag. Dan blijft het ov hangen rond de 10 procent.” Volgens hem ontbreekt de integrale visie. Zowel Bierman als Schmeink willen daarom een regisseur zoals de OPTA in de telecomsector. Bierman haalde als voorbeeld R-net aan. “Dat is in beginsel een goed concept, maar in de uitwerking schiet het tekort. Ga maar eens R-net bellen. Dat kan niet.”

Ruimtelijke ordening
Een ander belangrijk aspect is volgens Schmeink de ruimtelijke ordening. “In Zeeland wonen minder mensen dan in de stad Utrecht. Welk voorzieningenniveau hoort daar nog bij”, vraag hij zich hardop af. Attje Kuiken van de PvdA steekt de hand in eigen boezem. “Ruimtelijke ordening hebben we als politiek verzaakt. De R van MIRT wordt nauwelijks besproken. Dat is een schande.”

Ook Rob Jetten, tot voor kort werkzaam bij ProRail en sinds enkele maanden woordvoerder spoor en ov bij de Tweede Kamerfractie van D66 vindt dat de sector niet op zijn lauweren moet gaan rusten. "Reis maar eens met mij mee in de ochtendspits van Nijmegen naar Den Haag. Of met de OV-chipkaart in de Achterhoek. Ik ben ook niet voor een heel grote structuurwijziging. Er zijn nu genoeg rapporten die aantonen dat we daar niets mee opschieten. Waarom geven we de regio’s geld voor infrastructuur en niet voor Mobility as a Service?”