Hoe Arnhems trolleynet de energietransitie kan helpen

“De trolley is al jarenlang emissievrij”, begint Aldenkamp trots te vertellen over het vervoermiddel, dat Arnhem nog altijd uniek maakt binnen de Benelux. De 43 gelede Arnhemse trolleybussen rijden al jaren op zonne- en windenergie. Begin 2019 werden de eerste twee trolleys 2.0 besteld en eind 2022 nog eens tien voor het traject Arnhem – Wageningen. Deze trolleybussen hebben een accu aan boord en kunnen daardoor korte afstanden ‘van de bovenleiding af’.

Dat is een groot voordeel, legt hij uit. “De accu’s laden tijdens het rijden onder de draad op (In Motion Charging, red.). Op het eindpunt kan de trolleybus afkoppelen en met een volle accu verder de regio inrijden. Daardoor zijn kleinere accupakketten voldoende. Zwaardere accu’s zijn niet nodig en de pakketten kunnen langer mee, omdat ze minder vaak worden leeggereden.”  

Stedelijk verlengsnoer 

Michel van der Zanden van Stevin woont in Arnhem woont en is opgegroeid met trolleys. Hij ziet nog een groot voordeel in de mogelijkheden die het bovenleidingnetwerk biedt. “Het trolleynetwerk loopt als stedelijk verlengsnoer dwars door de stad. Daar kan je vrij eenvoudig ander elektrisch vervoer aan koppelen.

Sommige mensen zijn bang dat al die bovenleiding het straatbeeld verandert, maar ik vind het Arnhemse straatbeeld uniek. De bovenleiding is op verschillende slimme en knappe manieren weggewerkt in het straatbeeld” Ook de Veluwe om de hoek van Arnhem biedt potentie. “De gemeente Arnhem en haar omgeving hebben hoge duurzaamheidsambities en er worden steeds meer windmolens en zonneparken gebouwd. Daarnaast staat Arnhem bekend als waterstofstad.” 

Doordat de opwek van groene energie én de infrastructuur al zijn geregeld, ‘hebben we de oplossing al in handen’, vervolgt Aldenkamp. “Technisch kunnen we accupakketten gebruiken om energie in op te slaan en in ons netwerk hangen. Een aantal jaar geleden laadden we Breng flex-taxi’s op die manier, dat kan nu theoretisch met de Haltetaxi. In het verleden hebben we ook wel elektrische vuilniswagens via ons netwerk opgeladen. Alleen zijn door regelgeving verschillende vervoerstromen uit elkaar getrokken en klopt het procesmatig niet meer.” 

Het zijn ontwikkelingen die Hermes-moeder Transdev goed in de gaten houdt. “Toen we de concessie Amstelland-Meerlanden wonnen, is trolley als optie ter tafel gekomen. En in Frankrijk rolt Transdev in steeds meer steden een trolleynetwerk uit.” Van der Zanden: “De trolley 2.0 is een mooie innovatie. De trolleycommunity telt inmiddels ruim 150 steden binnen Europa.” 

Juridische struikelblokken

Momenteel mag Transdev geen stroom ‘doorleveren’ aan andere bedrijven of vervoerders. Aldenkamp: “In 2018 deden we binnen een Euregio-project onderzoek naar smart grid-toepassingen. We hebben prototypes ontwikkeld, die prima werken. Een taxivervoerder kon op onze stalling komen laden. Ons netwerk is tussen 01.00 en 05.00 uur werkloos, dus dan kan een ander prima auto’s opladen. Maar juridisch zouden we dan stroom doorverkopen. Dat mag momenteel nog niet.” 

Er is wel beweging: netbeheerders kunnen tegenwoordig tijdsgebonden contracten aanbieden, zodat meerdere ondernemers op verschillende tijdblokken dezelfde stroomaansluiting kunnen gebruiken. Een hoopvolle ontwikkeling, stelt Van der Zanden. “Netbeheerders werken ontzettend hard om iedereen van stroom te voorzien, maar dat lukt niet omdat het netwerk op papier vol zit. Dit biedt lucht het netwerk beter te ontlasten.” 

Bovendien is nieuwe wetgeving in de maak. De uitwerking is alleen nog wel wat wazig, vindt Aldenkamp. “In de nieuwe wet mag een vervoerbedrijf straks wel energie doorleveren, maar moet dat wel mobiliteitsgerelateerd zijn en moet het netwerk bemeterd zijn. Alleen ons trolleynetwerk werkt via gelijkspanning (DC) en dat is lastiger te bemeteren dan wisselspanning (AC).” 

Coalities creëren 

De beperkingen die er zijn, betekenen niet dat niets mogelijk is. Van der Zanden: “Op lokaal niveau kunnen partners gezamenlijke oplossingen zoeken. Bij een project in Ooststellingwerf wilden logistieke ondernemers bijvoorbeeld een wasstraat met elkaar delen. Daarover kan je met provincie en gemeenten in overleg. Energie is niet het enige struikelblok, ook het aantal vierkante meters in Nederland is schaars, dus dan is het slim om niet alleen het energienetwerk te delen, maar ook assets en het beheer daarvan.” 

Het is belangrijk coalities te creëren, waarbij overheden de regie voeren op de plannen. “Regie gaat over het samenbrengen van partijen. Vervoerders zitten aan concessietermijnen vast, dus hebben een ander belang. Aanbestedende overheden hebben een scope op de langere termijn. Het is belangrijk dat opdrachtgevers een aantal voorkeurslocaties aanwijzen en daar op tijd laadcapaciteit aanvragen, zoals Vervoerregio Amsterdam deed in Zaanstreek-Waterland. De winnende vervoerder hoefde zich daarna minder zorgen te maken of zijn voertuigen wel kunnen rijden. We heel vaak dat de stroomvoorziening niet tijdig wordt aangevraagd. Dan bieden energiehubs uitkomst.”  

Aldenkamp ziet dat ook: “Overheden weten waar wij sowieso willen laden: op stations en eindpunten van lijnen. Dus voor die locaties kunnen ze aansluitingen bij netbeheerders aanvragen. Ik merk dat dat nog vaak wordt ‘vergeten’. Bij de herontwikkeling van het busplein in Nijmegen werd daar bijvoorbeeld niet aan gedacht. Ik ben benieuwd hoe daar binnen zeven jaar 350 e-bussen moeten opladen. Dan hebben we straks een kernreactor nodig om alles te kunnen voeden, haha. Een energiehub kan dan een prima idee zijn.” 

In gesprek blijven 

Rond nieuwe ontwikkelingen in het energiedomein is het belangrijkste, besluit Aldenkamp, om elkaar op de hoogte te blijven houden. “Rond wet- en regelgeving verandert de laatste tijd een boel. Ik vind het bijvoorbeeld mooi te zien dat de RET een GDS-status heeft aangevraagd, waardoor het straks hopelijk energie mag doorverkopen. Dat kan omdat RET eigenaar is van de infra. In Arnhem in de gemeente eigenaar van de infra, niet de vervoerder.” 

Om kennis met elkaar te kunnen delen, lanceerde Stevin zo’n 1,5 jaar geleden het platform Lokaal Spoor. Daaraan nemen de stadsvervoerders RET, HTM en GVB deel. “Samen ben je wel sterker. Door de samenwerking op te zoeken, heb je bovendien een grotere stem richting de landelijke politiek.” 

Dit artikel is eerder gepubliceerd in OV-Magazine 3/2023. Wilt u OV-Magazine voortaan op papier of digitaal ontvangen? Neem dan een abonnement.