'Decentralisatie bleek hele goede keuze'

Je kunt Frans Blanker gerust ‘een ouwe rot in het vak’ noemen. Al twintig jaar werkt hij bij MuConsult als senior adviseur openbaar vervoer. In twee decennia bij Mu heeft Frans het nodige meegemaakt.

Frans Blanker bij de Blanker-Hans-Weg in Duitsland.

“Afscheid nemen van een baan waar je zo lang gewerkt hebt, dwingt je tot reflectie”, begint Blanker. “Mijn gevoel bij Mu was altijd: ‘Ik maak carrière door met een goed gevoel naar mijn werk te gaan en aan het eind van de dag met een goed gevoel weer naar huis.' Weten dat je iets nuttigs gedaan hebt, of dat je iets ontdekt hebt. Want dat is het leuke van ons vak en het werken bij Mu, dat je steeds de kans hebt om iets nieuws te ontdekken.”

Toegankelijk openbaar vervoer

“Ik heb projecten gedaan waarbij ik dingen ontdekte waarvan ik nooit bedacht had dat ze zó in elkaar zaten. Een voorbeeld hiervan is een onderzoek van een jaar of 15 geleden naar kosten en effecten van toegankelijk openbaar vervoer. Ik stelde zelf voor om ook te kijken naar het WMO-vervoer. Door die twee soorten vervoer te combineren kun je mensen een beter vervoersysteem aanbieden en wordt het nog eens goedkoper ook. We hebben toen voor het eerst inzichtelijk gemaakt dat gemeenten en provincies samen een behoorlijke besparing konden bereiken op de kosten van vervoer, als ze samenwerken.”

Toch zijn er nu na 15 jaar nog steeds projecten over de integratie van doelgroepenvervoer en regulier ov. Hoe komt dat dan?

Blanker: “Dat is de andere kant. Er zijn heel veel pogingen ondernomen om die twee stromingen beter te laten samenwerken, maar het is lastig. Het zijn twee werelden met elk een andere benadering. Doelgroepenvervoer is gericht op individuele behoeften terwijl openbaar vervoer het meer van de massa moet hebben. Daarnaast zijn gemeenten vaak bang om met gemeentegeld provinciaal openbaar vervoer te subsidiëren. En de provincie zegt juist: ‘Wij gaan niet met geld voor openbaar vervoer de WMO financieren’. Dat is jammer, want dit zorgt ervoor dat je ook jezelf niet helpt.”

Veiligheid en belangen

Bij ontwikkeling van openbaar vervoer spelen vaak verschillende belangen. Hoe kijk je daar tegenaan? 

“De betekenis van risico’s in de laatste twintig jaar zijn toegenomen”, vertelt Blanker. “Voor een deel is dat goed. Zeker als je kijkt naar veiligheid. Het aantal slachtoffers is afgenomen. Zelfs bij auto’s is dat zo. We doen steeds meer om mensen tegen onheil te beschermen en dat is goed. Aan de andere kant moet je ook kijken dat het niet doorslaat. Bij een project om een bepaalde treindienst uit te breiden, werd dat tegengehouden vanwege de veiligheid. Want als er meer treinen gaan rijden, dan zouden de overwegen onveiliger worden. En dat is ook zo."

"Aan de andere kant: als er meer treinen rijden, dan wordt het een stuk aantrekkelijker om met de trein te reizen. En dat betekent dan weer dat er dan ook minder auto’s op de 80 kilometerwegen en door dorpskernen rijden. Hierdoor gebeuren er minder ongelukken. Je moet dan afwegingen maken en dat is lastig. Spoorwegveiligheid staat nog steeds op eenzame hoogte qua afwegingscriteria.”

Decentralisatie

In twintig jaar is er veel veranderd qua onderwerpen van onderzoeken. Wat voor projecten voerde je twintig jaar geleden uit? 

“Toen ik bij MuConsult begon, was de decentralisatie van het openbaar vervoer net geweest. Daar heb ik naar hartenlust aan deelgenomen. Vervolgens was het uitvinden hoe je om moet gaan met bijvoorbeeld aanbestedingen, het door de provincies aansturen van ov-bedrijven. Hoe kunnen we op een goede manier bepalen wat een provincie aan vervoerders kan vragen? Dat is ontegenzeglijk een proces van leerervaringen geweest."

"Een voorbeeld: de gemeente Amersfoort was een van de eerste gemeenten die het openbaar vervoer ging aanbesteden, maar met nul ervaring. Er was bedacht dat je met meer bussen meer ritten kunt aanbieden. Dan wordt het ov beter en dat is een goede zaak. Op zich goed bedacht, maar de praktijk bleek een ander verhaal. Een van de vervoerders had het idee meer ritten te kunnen bieden door niet met grote bussen, maar met taxibusjes te rijden. Elk kwartier reden kleine busjes op de stadsdienst. Alleen: alle treinen reden nog steeds elk half uur vanaf Amersfoort, dat destijds nog een perfecte knoop was. Dus alle treinen kwamen tegelijk binnen en gingen ook tegelijk weg.

Het ene kwartier waren er zoveel reizigers dat we ze zelfs op het dak niet kwijt konden, het andere kwartier was het een busje waar niemand behoefte aan had. Dat was een leermoment voor verdere aanbestedingen.”

“Decentralisatie was een van de beste beleidskeuzes in de afgelopen twintig jaar”

Regionale betrokkenheid

Heeft de decentralisatie van het ov volgens jou goed uitgepakt?

Blanker: “Als je kijkt naar hoe het toen ging en naar nu, dan is het een hele verbetering. Met alle respect: iemand op het ministerie in Den Haag is minder betrokken bij de regio’s. Hoe vaak de buslijn van Denekamp naar Enschede rijdt, kreeg minder aandacht door het ministerie. De provincies hebben veel meer gevoel voor wat de maatschappelijke betekenis is van die busverbinding. Ze hebben daarom ook veel meer drive om de verbindingen te behouden."

"De regionale betrokkenheid is ontzettend veel groter geworden. Je ziet het ook bij de regionale spoorexploitanten. Het is de reden dat bijvoorbeeld Syntus en Arriva zoveel meer succes halen met de regionale treindiensten. De regionale betrokkenheid is veel groter en dat maakt veel creativiteit los. Decentralisatie is een van de beste beleidskeuzes uit de afgelopen twintig jaar.”

Lees ook: Lessen uit 20 jaar marktwerking in het ov

First Group en Connexxion

Kun je een project noemen dat je in je tijd bij Mu echt is bijgebleven? Waarvan je denkt: dát was nou een interessant project?

“Een van de mooie dingen bij MuConsult is de ruimte die je krijgt om je eigen pad te zoeken. Dat is ook iets dat ik de jongere collega’s wil meegeven; zoek je eigen route. En vind projecten die je interessant vindt om te doen. Ik wilde graag projecten in het buitenland doen en dat heb ik ook gedaan."

"Ik werd in 2007 benaderd door iemand van de First Group, in Engeland. Ze vroegen me een analyse van de concessies van Connexxion in Nederland. Het duurde een maand en aan het eind van de maand mocht ik de resultaten presenteren in Londen. Die resultaten waren zo overtuigend, dat ik vervolgens bijna twee jaar lang ben ingehuurd om ze te helpen met een poging om Connexxion over te nemen. Samen met First Group heb ik het hele bedrijf doorgelicht om te kijken naar wat er verbeterd kon worden."

"We hebben veel goede analyses gemaakt en ik heb er ontzettend veel van geleerd. Zo zijn we bijvoorbeeld in alle concessies gaan kijken wat we konden verbeteren. Gewoon, ouderwets bijna als busspotters met kaartjes staan om omlopen te reconstrueren. We hebben zo veel dingen ontdekt die aanleiding waren om aan het eind van het verkoopproces de biedingsprijs te verlagen.”

Toekomst

Een blik op de toekomst dan. Wat ga je bij je nieuwe werkgever precies doen? 

“Ik word daar senior concessiemanager. Ik heb de taak alle contractuele concessiezaken te regelen. Van financiering tot dagelijks functionering en toetsing. Samen met de vervoerders heb ik als doel om het ov in de concessie te verbeteren. Ik zit redelijk dicht op de materie en daar heb ik altijd al van gehouden. Het mooie is dat je hierdoor echt dingen kunt bereiken en vooral het succes van je inspanningen kan afmeten aan het succes van het openbaar vervoer.”