Weinig aandeelhouders De Lijn melden zich

Van begin af aan waren particulieren betrokken bij De Lijn. De NMVB, de voorloper van De Lijn, werd in 1885 opgericht. Met frisse moed ging men aan de slag en werd er een uitgebreid netwerk van buurtspoorwegen aangelegd door heel België. Tot aan 1953 werd bijna elk dorp aangesloten op het tramnet. Om dat te bekostigen legden de staat, provincie en gemeenten vaak geld bij elkaar, maar soms was dat niet genoeg. Lokale notabelen of bedrijven sprongen dan bij, in ruil voor een aandeel in de buurtspoorweg. Toen de NMVB werd opgesplitst in De Lijn en TEC in Wallonië werden de privé aandeelhouders van de NMVB automatisch aandeelhouder van De Lijn of TEC.

Veel hebben de particuliere aandeelhouders niet te zeggen binnen De Lijn. Ruim 80 procent van de aandelen is ondergebracht bij het Vlaams gewest; de overige zijn nog verdeeld onder de Vlaamse gemeenten en provincies. Dividend keert De Lijn ook al niet meer uit en vorig jaar werd het laatste voordeeltje afgeschaft: het gratis jaarabonnement voor aandeelhouders. Wie zijn die particulieren en wat bezielt ze eigenlijk om een aandeel in De Lijn in handen te hebben en te houden?

Axel De Vos (58) is een van hen. Het afdelingshoofd Overheidsfinanciën werkt al sinds 1981 bij NMVB en daarna De Lijn. "In 1991 ontstond De Lijn door de samenvoeging van het Vlaamse deel van de Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen (NMVB, red.) en de vervoerbedrijven in Gent en Antwerpen. Mijn eerste aandeel kreeg ik van een ex-collega die er een aantal had. Later kon ik nog een pakket kopen van een oudere heer die ervan af wilde."

De Vos heeft een stuk of honderd aandelen. Zo af en toe geeft hij er een weg, bijvoorbeeld bij de pensionering van een collega. De Vos heeft zich vanuit zijn functie ook een tijdlang beziggehouden met de particuliere aandelen. "Van de 3765 particuliere aandelen, zijn er 621 ingeschreven door 89 personen", somt hij op. Van de overige 3144 aandelen is dus niet bekend wie ze heeft. Door een wetswijziging moeten die mensen zich voor het einde van het jaar registreren, anders vervalt hun aandeel.

Financieel zullen die houders waarschijnlijk geen aderlating doen. "Nee, waarde heeft het niet echt, behalve een emotionele waarde misschien. Het is echt een hebbeding", zegt De Vos, "Tot de jaren 60 maakte de NMVB nog winst en keerde dividend uit, maar sindsdien niet meer. Ongeveer tien jaar geleden besloten we alle aandeelhouders een abonnement te geven, om gemeenten die ook een aandeel hadden te stimuleren naar de aandeelhoudersvergadering te komen en zo te praten over lokale oplossingen in het ov. Toen begonnen zich onverwachts ook een hoop particulieren te melden. Maar sinds de vorige besparingsronde is dat gratis abonnement ook verdwenen. Wat rest is een kopje koffie bij de algemene vergadering. En een koekje."

Het is wel wat meer dan een kopje koffie en een koekje, erkent Guy Bertrand (56). "We zijn de Zuidelijke Nederlanden, Bourgondiërs hè? OK, het gaat er niet bacchanaal aan toe, maar het gaat zeker vergezeld met een hapje en een drankje", lacht hij. Bertrand - in het dagelijks leven stond hij vermogende personen bij hoe hun geld het beste te verdelen en te beheren - heeft een niet-alledaagse hobby: het verzamelen van waardeloze aandelen. Hij struint rommelmarkten af op zoek naar oude waardepapieren. "Is het nog wat waard, dan meld ik me bij de bank en laat ik me registreren als aandeelhouder. Maar dat gebeurt zelden. Een klapper heb ik ook nog niet gemaakt."

Volgens Bertrand zijn er drie typen verzamelaars: naast de groep van 'generalisten' die geïnteresseerd zijn in aandelen in het algemeen, is er nog een groep die probeert van zoveel mogelijk buurtspoorwegen een oud aandeel te pakken te krijgen. Ten slotte zijn er nog locale historici die aandelen zoeken, specifiek van hun woonplaats of regio. Bertrand heeft Van De Lijn ongeveer veertig aandelen. Die zijn volgens hem geenszins waardeloos. "Je heb een stukje bevoorrechte positie", legt hij uit, "en het kan zomaar zijn dat de grootaandeelhouder opeens besluit de kleintjes uit te kopen."

Ook Jan Moskala (75) is zo’n verzamelaar. "Een scriptofilist, noem je dat", legt hij uit. Moskala heeft bij elkaar ongeveer vijfduizend aandelen, waarvan er ongeveer honderd van De Lijn zijn. Trouw gaat hij elk jaar naar de aandeelhoudersvergadering. "We maken dan kennis met het personeel, aardige mensen. En daarna is er een mooie receptie met na afloop een geschenk dat verband houdt met de streek waar de vergadering gehouden is." Maar het wordt de laatste jaren wel wat minder met die geschenken. Moskala: "De laatste keer kregen we een doos Limburgse pralinen, terwijl we vroeger nog wel eens een set handdoeken meekregen."

Onlangs werden nog ruim drieduizend aandelen van wie niet bekend waren van wie ze waren aangeboden via Euronext Expert Markt in Brussel. De prijs: 530 euro per stuk. Moskala liet dat aan zich voorbij gaan. En hij was niet de enige. Niemand kocht ze. "De prijs is vastgesteld door het vermogen van De Lijn simpelweg te delen door het aantal aandelen", aldus De Vos. Aangezien niemand ze kwam opeisen, zullen de aandelen vervallen. Moskala: "In feite worden die onbekende eigenaars dus onteigend."

Voor Moskala zijn de aandelen van De Lijn puur een verzamelobject. Hij verwacht ze niet ooit te kunnen verkopen. "Maar", zegt hij, "Ik ben ook aandeelhouder van de NMBS. Daar hou ik nog wel eens rekening met een privatisering."

Aandelen worden ongeldig
Mensen die achterin een la nog oude aandelen van (voorgangers van) De Lijn hebben liggen, moeten opschieten: tot en met 31 december hebben ze de tijd om zich te melden. De aandelen zijn namelijk destijds uitgegeven aan toonder; dat wil zeggen dat ieder die zich met een papieren aandeel meldde, het aandeel op kon eisen. Die praktijk komt minder en minder voor, omdat het niet meer erg praktisch is. Als een van de laatste landen in West-Europa heeft België daarom een wet ingevoerd dat alle aandeelhouders zich moeten registreren, de zogenaamde dematerialisering van effecten. Het papier wordt dan ongeldig. Tot nu toe heeft maar een klein deel van de particuliere aandeelhouders zich bij De Lijn gemeld. Sinds 30 november kunnen houders zich nog melden bij de Consignatiekas voor een vergoeding. Vanaf de jaarwisseling gaat er wel elk jaar 10 procent van de vergoeding af.